Erik de Vlieger presenteert deze week plannen voor de Noordas, een project dat hét betaalbare alternatief van de Amsterdamse Zuidas moet worden. De ambities van de tijdschriftenuitgever, scheepsbouwer en vastgoedmagnaat liegen er niet om.

Afgelopen najaar keerde Erik de Vlieger terug uit Spanje met een nieuwe hobby en een prestigieus vastgoedproject. De hobby is stierenvechten, het project de arena van Puerto Banús, een luxebadplaats onder de rook van Marbella. "Tijdens de onderhandelingen over de aankoop van de arena met de oude eigenaars, drie Spaanse zestigers die zelf stierenvechters zijn geweest, liet ik vallen dat mijn kinderen een gruwelijke hekel hebben aan stierenvechten en dat ik er zelf ook niet van hield. Volgens die mannen kwam dat omdat ik het nooit zelf had gedaan. En ik zou niet durven."

In december liep loopt De Vlieger nog steeds mank van zijn eerste ontmoeting met een stier in de ring. "Ik heb les genomen en ben na een paar maanden de ring in gegaan. Toen ik de ring in moest, wenste ik dat ik heel ergens anders was, maar achteraf denk ik dat de stier en ik allebei kunnen terugkijken op een leuke middag", zegt hij. Want in tegenstelling tot De Vlieger, heeft de stier de ring ongeschonden verlaten. Laat dat duidelijk zijn: het doden van een stier vindt hij het lafste dat er bestaat.

Nieuwe hobby of niet, in Puerto Banús wordt niet meer met stieren gevochten. De negen miljoen gulden kostende arena, waar de laatste jaren toch al weinig stierenvechters optraden, wordt voor 31 miljoen gulden omgebouwd tot een multifunctioneel evenementencomplex met een rij winkeltjes aan de buitenkant.

De Vliegers familiebedrijf Imca, sinds november de eigenaar van de arena van Puerto Banús, is in tien jaar uitgegroeid tot een van de grootste vastgoedontwikkelaars van Nederland. Hoewel durfal De Vlieger actief is op uiteenlopende terreinen, is hij vooral bekend als vastgoedman. In 1999 maakte het bedrijf naam als belangrijkste partner in een groep investeerders die voor 217 miljoen drie van de vier torens aankocht van het World Fashion Center, het confectiegroothandelscentrum in Amsterdam-West. Eind vorig jaar opende de nieuwe zestien verdiepingen hoge Teleport Tower bij station Sloterdijk zijn deuren. Dit jaar start de bouw van een tweede toren in dat gebied, de Millennium Tower.

Het zijn de eerste projecten in het gebied waarvoor Erik de Vlieger de komende jaren grootse plannen heeft: de ontwikkeling van de Noordas. Dit is een ambitieus plan om het gebied in Amsterdam-Noord rond het complex van Shell een opknapbeurt te geven. Dichtbij Amsterdam en Schiphol, tegen de files in en goedkoper dan de Zuidas. De Vlieger denkt dat het gebied aan de noordelijke IJ-oever ten westen van het Shell-gebouw tegenover Amsterdam CS richting Haarlem en IJmuiden, uit kan groeien tot hét alternatief voor de chique Zuidas. In dit kantorengebied rond de A10 tussen de RAI en het Amsterdamse World Trade Center worden miljarden geïnvesteerd. "De prijzen liggen daar tot boven de zevenhonderd gulden per vierkante meter. Ik wens de heren veel succes", sneert De Vlieger.

Nu Shell zijn activiteiten aan de IJ-oever inkrimpt en de gemeente de Noord-Zuidlijn aanlegt, lijkt er een nieuwe toekomst mogelijk voor het wat troosteloze industriegebied in Amsterdam-Noord. De Vlieger probeert zich op te werpen als de drijvende kracht. Over de vraag tot hoever de Noordas moet worden doorgetrokken, lopen de meningen uiteen. Hij houdt het erop dat de as het hele gebied tussen Amsterdam en Haarlem en IJmuiden zou moeten beslaan, anderen zien het eind van de as bij de uitlopers van Sloterdijk.

De ruimte die in het kader van het Noordas-project wordt bijgebouwd, wil De Vlieger op een andere manier verhuren dan gewoon is in de markt. Volgens Imca verandert de markt langzamerhand van aanbodgeoriënteerd naar vraaggeoriënteerd. De Noordas moet dan ook meer worden dan alleen de geografische aanduiding. Het moet staan voor een flexibele vorm van verhuur van onroerend goed, waarbij huurders binnen hun contract de mogelijkheid krijgen de gehuurde ruimte te vergroten of te verkleinen. Daardoor hoeven snelgroeiende ondernemingen niet na een jaar vast te zitten in een te klein kantoortje. Daarbij horen ook extra faciliteiten als vervoer tussen openbaarvervoersknooppunten en het gebied, winkels en kinderopvang.

"Wat ik erg goed vind aan het project, is dat het probeert complementair te zijn aan bestaande ontwikkelingen. De vraag is of de markt de komende tijd niet verzadigd raakt. Als dat gebeurt, komt het op de kracht van de ontwikkelaars aan", zegt Paul Peeters van makelaarskantoor Healey ; Baker. Vanwege de omvang van het project, De Vlieger schat het bouwvolume op circa 4,5 miljard gulden, probeert Imca daarom andere marktpartijen enthousiast te krijgen.

Het heeft De Vlieger de bijnaam 'de leider van de Noordas-sekte' opgeleverd. Het moge duidelijk zijn dat Imca inmiddels zijn posities heeft ingenomen in het gebied waar het allemaal moet gaan gebeuren. Behalve bij Sloterdijk is Imca ook neergestreken op een andere plek die al langer een veelbelovende toekomst krijgt toegedicht: de IJ-oevers.

Jaren nadat de plannen om deze oevers grootschalig te ontwikkelen een stille dood zijn gestorven, lijkt het gebied bezig met een opmars. De Effectenbeurs en bank Labouchere vestigen zich nu aan de zuidkant van het IJ. Imca heeft aan de overkant van het water een industrieel gebied dat een nieuwe toekomst tegemoet gaat als jachthaven.

Niet ver van het Shell-gebouw staat een bedrijventerrein met de scheepswerf Shipdock, de voormalige ADM-werf, twee metaalbewerkingsbedrijven en een kranenbouwbedrijf. De Vlieger heeft iets met scheepvaart. Zijn interesse in de nautische activiteiten is meer dan puur zakelijk. "Ik koester een liefde voor water en industrie. De fabricage van naaimachines, wat Imca vroeger deed, is redelijk zware industrie. Mijn familie heeft het financieel goed gedaan, dan ga je iets anders naar investeringen kijken. Ik heb ernaar gekeken vanuit zowel het industriële als het vastgoedaspect. Bovendien heeft het werkgeverschap in Amsterdam politiek zijn waarde ­ als je dat netjes doet. Een groot gedeelte van de oude economie in de stad is uitgeteld, dat bestaat niet meer. Als ik kan bijdragen aan het voortbestaan daarvan en winstgevend kan exploiteren ­ want ik ben echt geen filantroop ­ dan denk ik bovendien dat ik aan het eind van de rit een ‘goed’-kruisje achter mijn naam heb staan."

De ondernemingsraad van Shipdock, waar rond de tweehonderd mensen werken, is niet overtuigd van de goede bedoelingen van De Vlieger. Imca zou de werf vooral hebben gekocht vanwege de grond waarop de werf is gevestigd en aansturen op een faillissement. FNV-bestuurder Peter van Bers denkt echter dat de bedoelingen van De Vlieger eerbaar zijn. "Het wantrouwen van de ondernemingsraad zit erg diep. Ze hadden liever gewild dat Damen Shipyards het bedrijf had overgenomen, maar Imca bood een hogere prijs. Ik geloof voorlopig niet dat hij op een faillissement aanstuurt. De werf was al noodlijdend toen hij hem kocht en het probleem dat Shipdock heeft, speelt in de hele branche. Hij heeft tegen mij gezegd dat als hij dat had gewild, hij de werf al lang failliet had kunnen laten gaan, en daarin moet ik hem gelijk geven. Ik heb de indruk dat hij serieus probeert Shipdock te redden." Toch is de bewering dat het De Vlieger vooral om de grond te doen is niet uit de lucht gegrepen. Het Shipdock-terrein ligt midden in het gebied dat over een paar jaar bekend moet staan als de Noordas van Amsterdam. Industriële bedrijven zouden dan plaats moeten maken voor kantoren en wellicht ook woningen. De Rotterdamse Kop van Zuid en de Londense Docklands wijzen uit dat voormalige industrieterreinen aan het water populaire vestigingsplaatsen kunnen zijn voor kantoren en luxeappartementen. Bovendien wijst Imca zelf op de ontwikkeling dat havengerelateerde industrie de neiging heeft zich in de richting van de zee te verplaatsen. Een verhuizing van Shipdock in de richting van IJmuiden, waar Imca ook grond bezit, is in ieder geval een scenario waar het bedrijf rekening mee houdt. Shipdock beschikt over een aparte positie in de Amsterdamse haven. Het is de enige werf waarin grote schepen gerepareerd kunnen worden en is daarom voor een haven met de ambities van Amsterdam onmisbaar. Als de noordelijke IJ-oevers ooit op de schop gaan, heeft Imca een belangrijke troef in handen. Als de werf plaats moet maken voor huizen en kantoren, kan Imca een rol opeisen bij de ontwikkeling van het gebied. Het zou niet de eerste keer zijn dat Imca een bedrijf kocht om het te verhuizen en de grond vervolgens te ontwikkelen. Kranenbouwer Figee, dat Imca enkele jaren geleden overnam, verhuisde van Haarlem naar een plekje op het ADM-terrein van Shipdock. Waar tot voor kort kranen werden gebouwd, worden nu kantoren ontwikkeld. Ook het sponsorschap van eerste divisieclub FC Haarlem heeft een leuke vastgoed spin-off. Imca wil voor de club een nieuw stadion bouwen. Het nieuwe stadion met winkelgalerij moet de parel van een nieuw kantorenpark bij het nieuwe NS-station Spaarnwoude worden, waar Imca over de nodige percelen beschikt. In de vastgoedwereld wordt De Vlieger met een mengeling van bewondering en reserve in de gaten gehouden. "Een creatieve man met ontzettend veel ideeën. Sommigen zeggen 'hij is gek en gaat ooit wel neer', maar tot nu toe blijft hij keurig overeind staan", zegt een makelaar. Een bankier vindt dat De Vlieger wel erg veel ballen in de lucht houdt. "Tot nu toe heeft hij alles waargemaakt wat hij voor ogen had. Maar hij handelt snel, ook daar waar anderen zich nog eens twee keer achter de oren krabben. Hij heeft veel bereikt, maar of hij over het trackrecord beschikt om zo’n groot project te trekken, is iets waarbij ik vraagtekens zet. Hij kan het niet alleen, en het is de vraag of minder onconventionele ontwikkelaars niet beter in staat zijn een project van die omvang te trekken." Paul Peeters, van Healey; Baker heeft minder twijfels. "Hij heeft een scherpzinnige visie die soms haaks staat op die van anderen in de markt, maar ondertussen is hij wel zo groot geworden dat je niet meer om hem heen kunt in de Amsterdamse vastgoedmarkt. De Vlieger zegt zelden dingen die hij niet waarmaakt. Hij weet heel goed waar zijn beperkingen liggen. En mocht hij op zijn bek gaan, dan gaat hij op zijn bek. Dan neemt iemand anders de ontwikkeling van de Noordas wel over."

Wouter van Bergen, multimagnaat: "Veel mensen zien Erik de Vlieger puur als vastgoedman, maar dat klopt niet. Met zijn broer bestuurt hij een enorm concern", zegt Paul Peeters van makelaarskantoor Healey ; Baker. Imca vastgoed maakt deel uit van de Imca groep, een conglomeraat met belangen in jachthavens, de bouw en verhuur van klassieke salonboten, een kinderkledingketen en de Nederlandse Tijdschriften Groep. Dat die investeringen serieus zijn, blijkt wel uit de ambities die De Vlieger ermee heeft. De tijdschriftengroep, die onder meer de hippe bladen Squeeze, Aloha en Strictly uitgeeft, moet de komende jaren flink groeien. Bovendien wil De Vlieger ook een commerciële omroep beginnen. Imca handelt daarnaast in kunst en textielmachines. De handel in en fabricage van die machines was tot tien jaar geleden nog de kernactiviteit. De fabrieken heeft Imca afgestoten, van de opbrengst is de eerste onroerend-goedportefeuille gefinancierd.