Onderstaand artikel is van de hand van het Spekulatie onderzoeks Kollektief, het SPOK-Amsterdam. Ook bereikbaar per mail spok@squat.net

 

Op 12 juli werden er weer een aantal kraakpanden met groot vertoon ontruimd. Bij de 'gelukkigen' zaten een aantal bekenden zoals de Dikke Daan en het zwaar vervallen pand aan de Amstel nr.134-136, hoek Paardenstraat nr.2 beter bekend als het Paard van Amstel. Enkele dagen later namen de Amsterdamse krakers, voorbereid op het ergste, weer bezit van het brandonveilig verklaarde casco. Na veel bombarie ging de gemeente door de knieen. Er wordt zeer waarschijnlijk overgegaan tot aankoop van het pand danwel onteigening. Wat bezielt de krakers om voor zo'n krot te knokken? Hier volgt een geschiedenis met hoogstwaarschijnlijk een happy einde

Het in 1633 gebouwde pand het Amstelhuys heeft al sinds 1670 dienst gedaan als hotel voor artiesten en oud-kolonialen. Vanaf het moment dat het pand in 1963 in eigendom kwam van "Exploitatie Maatschappij Amstelhuys N.V.", opgericht door een bankdirecteur en de gesjeesde architect A.J.van Oostenbrugge ging het echter hard achteruit. Het bleef officieel toeristenhotel, maar werd eigenlijk een steeds troostelozer wordend pension.

Eind jaren zeventig kende overigens heel Amsterdam een groot pensionprobleem. Door de woningnood, de onafhankelijkheid van Suriname en een slecht functionerende woningdistributie zagen vele nieuwkomelingen zich gedwongen hun heil te zoeken in pensions. Veel pension-eigenaren waren van het laagste allooi huisbazen dat er in Amsterdam te vinden is. We hebben het hierbij over mensen als Frans Verlinden, bekend van kraakpanden als 'de' Vondelstraat 72 en voorheen de Zwarte Kat .

Deze heren richtten zich op het optimaliseren van de huurinkomsten door zoveel mogelijk mensen in de pensions te plaatsen en geen onderhoud te plegen. Er ontstonden door overbewoning brandonveilige situaties. Dit leidde tot een trieste reeks van branden met vele doden als gevolg. De gemeente greep uiteindelijk in en ging bewoners van pensions uitplaatsen. Veel van de leeggehaalde pensions werden later gekraakt.

Hotel "Amstelhuys" op de hoek van de Paardenstraat en de Amstel volgde in grote lijnen de geschiedenis van veel andere pensions. Het werd door de brandweer in 1976 als brandgevaarlijk aangemerkt. Het duurde nog zes jaar, tot september 1982, voor het uiteindelijk werd ontruimd.

De huurinkomstenstroom droogde na de ontruiming van het pension op. Van Oostenbrugge zette allerlei plannen op waarmee het pand drie keer zoveel waard zou worden, maar deze zijn niet uitgevoerd. Het pand blijft ondertussen leeg staan en wordt in augustus 1983 gekraakt. Enkele dagen later volgde ontruiming op basis van de brandonveiligheid. De toenmalige kraakbeweging pikte dit net zo min als de hedendaagse en nam al weer snel bezit van het pand. Het Amstelhuys werd herdoopt tot 'Paard van Amstel'. Geruchten van op hande zijnde ontruiming leidde tot relletjes. Er staan mooie foto's op de internetpagina's van het paard waar Ton van Rooijen, voorheen AT5 en tegenwoordig directeur van NET5, met een lap voor zijn gezicht de niet komende ontruiming afwacht.

De gemeente erkende hierna al snel dat er geen sprake was van lokaal- of huisvredebreuk maar probeerde ook toen weer de krakers op brandonveiligheid te ontruimen. In de aanloop naar het proces begon een kraker een omstreden hongerstaking.

De rechter oordeelde dat de brandnormen voor het voormalige pension ook op de krakers toegepast kon worden. De krakers zeiden hierover tegen de pers: "Een louche eigenaar heeft jarenlang mogen spelen met de levens van zijn huurders; krakers worden er na een paar weken uitgegooid." Ze kondigden aan niet vrijwillig te zullen vertrekken. Volgens hen was de brandveiligheidsituatie veranderd omdat er in plaats van 50 nu slechts tien mensen woonden.

De leegstand die door de tweede ontruiming ontstond, leverde natuurlijk weer kraakgevaar op. In de kranten werd ook geroepen dat het Paard nu een prestigezaak van de kraakbeweging was. Eigenaar Oostenbrugge vond een oplossing voor de kraakdreiging. Hij zette mensen op een gebruikerskontrakt met als doel kraak te voorkomen. De kraakwachten werden in hun kontrakten aangezet om in zelfwerkzaamheid woningen in het pand te bouwen. Ook moest er nog een flinke gebruiksvergoeding (400,- per maand in 1983!!) betaald worden. Er werden steeds meer kraakwachten ingezet en langzamerhand begon de bewoning weer pension-achtige vormen aan te nemen. Via dit achterdeurtje kon Oostenbrugge nog een hoop geld uit het krot halen.

Een van de kraakwachten was de Nijenrodestudent Heine Wind. Eigenaar Oostenbrugge had in hem een medestander gevonden. Wind werd juridisch eigenaar gemaakt. De aandelen van de Amstelhuys N.V. waren ondertussen ondergebracht in een franse onroerendgoed-stichting de S.C.I., welk zetelde in een kasteel ergens in de Dordogne. In dit kasteel dat luistert naar de naam Chateau 'd Laxion (Oostenbrugge noemt zichzelf markies van Laxion) werd hetzelfde gedaan als met het Amstelhuys. Het werd tijdelijk bewoond door hulpvaardige idealisten die voor eigen geld allerlei werkzaamheden moesten verrichten voor de markies en zijn gasten. Soortgelijke constructies had Van Oostenbrugge ook gerealiseerd in Colombo, Rabbat en Allicante. De winsten werden geparkeerd in een property fund gevestigt te Luxemburg.

Niet alle bewoners van het Amstelhuys stonden aan de kant van Oostenbrugge. Een aantal had in de zomer van 1986 geklaagd over overlast door ongedierte. In afwachting van maatregelen hiertegen betaalden zij minder huur. Oostenbrugge en Wind waren niet van zins deze maatregelen te nemen en lieten de bewoners onverwacht op straat gooien. De Amsterdamse kraakbeweging was nog zo aardig geweest om aan te bieden met z'n allen even de spullen te gaan ophalen. Hiervoor is toen vriendelijk bedankt omdat Wijkcentrum d'Oude stad ondertussen al een deal met de eigenaar probeerde te sluiten. Uiteindelijk mochten de ex-bewoners hun spullen ophalen.

Toen er voor de ontruiming al bouwvakkers de boel waren gaan slopen, hadden de bewoners aangifte gedaan van huisvredebreuk. Officier van Justitie de Wit vond dit echter geen strafzaak en had het af laten weten. Blijkbaar is het wat anders als een huisbaas een bewoond pand onder de voeten van de huurders wegsloopt dan dat er krakers in een leegstaand krot trekken. De bewoners werd aangeraden om een civiele procedure te starten.

Na de ontruiming van de studenten werd er via ongeveer dezelfde konstruktie als voorheen nieuwe, meer volgzame, bewoners in het pand gezet. De staat van het pand ging ondertussen hard achteruit en de aanschrijvingen van de gemeente stapelden zich op.

Macobouw BV wilde wel luxe-appartementen in het pand bouwen. Toch schoot ook dit niet op en moesten in 1995 bijna alle bewoners het pand verlaten op aandringen van de gemeente. Het was ondertussen wel erg onveilig geworden. Oostenbrugge was nog minder slagvaardig geworden want hij kreeg ruzie met zijn mede-eigenaar Heine Wind.

Nadat Heine Wind in 1985 de juridische eigenaar was geworden en een hypotheek bij de RaBo-bank had losgepeuterd om zijn exploitatieplan voor het Amstelhuys rond te kunnen breien, ontstonden er wat meningsverschillen over het concept van het plan. Oostenbrugge en Wind hadden namelijk het idee om een tamelijk esotherische grondslag aan het Amstelhuysprojekt te geven, een soort universiteit die zich zou richten op de totale ontwikkeling van de mens. Dit semi-wetenschappelijk instituut dat zich ook verdienstelijk kan maken op het wat aardsere niveau van de exploitatie van onroerend-goed was de inzet van beide heren. Wind was tevens medeaandeelhouder geworden van de S.C.I van van Oostenbrugge.

Nadat Wind in de loop der tijd getuige was van de minder verlichtte activiteiten van De marquies van Laxion besloot hij samen met oud-studiegenoot Robert-Jan Heyn een nieuw spiritueel centrum op te zetten. Dit resulteerde in 1991 in de opening van Oibibio aan de PH-kade. Deze samenwerking was ook een kort leven beschoren en na wat onenigheid over het te voeren management beleid in deze, besloot Wind terug te gaan naar zijn oude "meester" Van Oostenbrugge. Omdat de S.C.I. ook nog wat bezit had in Allicante kon Wind daar in 1994 een restaurantje overnemen.

Oostenbrugge haalde nu advokaat G.Winters, bij voetballiefhebbers bekend als de toenmalige shirtsponsor van Roda JC, binnen als directeur van de SCI. Wind werd hiermee buiten spel gezet. Nu het pand uit het zicht van Wind was, ging Oostenbrugge het uitslopen. Toen het later gekraakt werd, bleek het enige doel van deze sloopaktiviteiten het verspoedigen van het instorten te zijn. Er waren regenpijpen naar binnen geleid en dragende muren weggesloopt.

Aan Winters bleek van Oostenbrugge geen betrouwbare kameraad te hebben. Winters had nog wat blanko volmachten van Wind uit 1988 liggenom het juridisch eigendom te verkopen. Bijna tien jaar later gebruikt hij deze om het voor een vriendenprijsje te verkopen aan Batavia BV van P van der Vloodt. Hoewel dit opzetje niet direkt lukt en Wind juridisch eigenaar blijft, claimt Batavia levering tot op de dag van vandaag. Oostenbrugge mikt Winters na deze truuk uit de zaak. Winters ligt op dat moment ook onder vuur wegens verdenking van faillissemenstfraude bij een Sittardse aannemer en een Heerlens kledingbedrijf. Hiervoor krijgt hij uiteindelijk twee jaar celstraf en mag vier jaar geen advokaat meer zijn.

Al deze sores maken de verhoudingen er niet beter op. Er komen ook steeds meer partijen die claims op het pand leggen. Daar komt het Amsterdamse kraakcircuit ook nog eens bij als in november 1997 het pand weer gekraakt wordt. De krakers troffen een puinhoop, 900 flessen wijn en 2 kilo zilver aan. Opslag is geen gebruik, dus hier kon niet op ontruimd worden. Bij het zoeken naar een ontruimingsgrond kwam men weer eens op brandonveiligheid en onbewoonbaarheid aan. De gemeente was ondertussen al begonnen met het uitvoeren van stut-werkzaamheden met toestemming van de bewoners. Voordat dit af was, moest het pand natuurlijk ontruimd zijn. De bouwvakkers werden aan de kant geschoven door de politie en het pand kwam weer leeg. Door de ontruiming liepen de legalisatieplannen van stichting Diogenes stuk.

Het pand was weliswaar voor instorten behoed, maar er was nog steeds geen plan om er wat mee te doen. De verschillende partijen gunden elkaar geen licht in de ogen en de gemeente liet het er verder bij zitten. Er doken eind juni dit jaar nieuwe krakers op. Zij lieten al gauw een architekt over de vloer komen die oordeelde dat de brandonveiligheid in het bewoonde gedeelte niet bijzonder hoog was en dat bewoning zeker mogelijk was. Op dit argument ging de gemeente niet in en liet ontruimen. Bij de ontruiming werd de voorgevel nog eens zwaar beschadigd door de container van de ME. Vier krakers zouden voor vier weken de cel indraaien

De krakers wisten zich gesteund door buurtraad, wijkcentrum, politici en buurtbewoners en gaven de zaak niet op. Terwijl de ene bezettingsploeg nog niet veroordeeld was, kwam de volgende om het pand te herkraken. De eis dat het pand voor instorten behoed moest worden, bleef gehandhaafd. Het wijkcentrum hoopt dat er betaalbare huurwoningen in gebouwd kunnen worden en vindt dit ook noodzakelijk omdat in de rest van de Rembrandtpleinbuurt veel huurwoningen verkocht worden. Er komt ook een digitale steungroep voor het paard die via mail en homepage medekrakers en anderen op de hoogte houdt. De herkrakers krijgen bezoek uit Zwitserland van mensen die ondertussen al in 5 talen bestookt waren met informatie over het Paard, dat ze het nu wel eens wilden zien.

De arrestanten moesten de 23e juli voorkomen. Officier van Justitie Tonino kon volgens de rechter hard maken dat hij het geweld van krakerszijde kon herleiden tot individuele personen. Nadrukkelijk stelde de officier dat hier niet het kraken ter discussie stond omdat dit inmiddels zodanig ingeburgerd en geaccepteerd was, maar dat hij geschokken was van het heftige verzet dat de binnenzitters boden. Hij vond het nu juist de laatste paar jaar steeds beter gaan... De arrestanten werden onder toeziend oog van een veertigtal sympathisanten, ouders en eigenaar Oostenbrugge veroordeeld tot 4 weken onvoorwaardelijk. Er restte de sympathisanten nog enkele lawaaidemonstraties en het schrijven van steunbrieven en kaartjes aan de veroordeelden.

Kort na de veroordeling namen B&W zich voor het pand aan te kopen. Zouden de eigenaren dwars liggen, dan kan er in dit geval wegens een bestemmingsplanwijziging makkelijk onteigend worden. Hiermee maakte B&W een draai van 180 graden in hun opstelling ten opzichte van de argumenten van de krakers. Een nieuwe ontruiming is uitgesteld.

Voor meer informatie over het paard: http://squat.net/paard